Serwetki – praktyczny i niezastąpiony dodatek na stół

Serwetki to niezbędny dodatek do każdego posiłku i jeden z elementów prawidłowo nakrytego stołu. Służą nie tylko do ocierania ust w trakcie i po posiłku lub do ochrony ubrania przed zabrudzeniem, ale pełnią również rolę estetyczną. Odpowiednio dobrane serwetki świadczą o dobrym guście gospodarzy i stanowią ważny element dekoracyjny korespondujący z pozostałymi elementami nakrycia stołu. W efekcie tworzą razem spójną przestrzeń, która nie pozostaje bez wpływu na komfort i przyjemność spożywania posiłków przez wszystkich uczestników spotkania. Przy okazji doboru odpowiednich serwetek, warto pamiętać również o serwetniku, czyli eleganckim uchwycie służącym do ich ekspozycji.

Spis treści:

1. Krótka historia serwetki,

2. Rodzaje serwetek,

3. Sposoby składania serwetek,

4. Serwetnik – praktyczny dodatek.

Krótka historia serwetki 

 Pierwsze serwetki pojawiły się przy stole w starożytnym Rzymie. Używano wówczas dwóch typów serwetek – kieszonkową serwetkę służącą do ocierania czoła zwaną sudaria oraz duży kawałek tkaniny zwany maapae, który wykorzystywano jako indywidualne nakrycie stołu, a po skończonym posiłku wycierano nim usta i dłonie oraz owijano resztki jedzenia. W średniowieczu nie używano serwetek, a do wycierania ust służył zazwyczaj… kawałek obrusu. Względy praktyczne były ważniejsze niż estetyczne. Pod koniec epoki serwetka do wytarcia dłoni pojawiła się wśród wyższej klasy społecznej. Była wykonana z materiału i miała zazwyczaj spore rozmiary, a przynosił ją po posiłku wraz z wodą sługa. Nieco później materiałowe serwetki zaistniały wraz z etykietą zachowania się przy stole, która decyzją sądu obowiązywała ówczesną arystokrację. Serwetki papierowe zaczęły być używane dopiero pod koniec XIX wieku dzięki Johnowi Dickensonowi – angielskiemu producentowi wyrobów papierniczych. Mniej więcej w tym samym czasie pojawiły się także chusteczki higieniczne oraz prawdziwe dobrodziejstwo – papier toaletowy. Na masową skalę papierowe serwetki zaczęły być produkowane w latach 30. XX wieku przez amerykańską firmę Scott Paper, jednak wciąż był to towar raczej niszowy niż masowy; najczęściej używano wciąż serwetek materiałowych. Do powszechnej świadomości i szerszego użytku serwetki z papieru przedarły się dopiero w latach 50., kiedy w Stanach Zjednoczonych zaczął pojawiać się nowy model zbiorowego żywienia oparty o sieć tanich restauracji i barów. Papierowe serwetki okazały się wygodniejsze, a przede wszystkim tańsze niż ich materiałowe odpowiedniki, które należało regularnie prać i płacić każdorazowo za wykonaną usługę. 

Jednorazowe, papierowe serwetki zaczęły wypierać serwetki wykonane z materiału i pojawiały się coraz częściej również w eleganckich restauracjach nie tylko z powodów ekonomicznych, ale również estetycznych. Papierowa serwetka jest idealnie czysta, natomiast serwetka materiałowa może posiadać delikatne, niedoprane ślady, a to wystarczający powód, aby narazić się na nieprzyjemne uwagi lub nawet stratę klienta. Z gastronomii papierowe serwetki trafiły szybko pod domowe strzechy i są używane powszechnie w całym, cywilizowanym świecie. 

Rodzaje serwetek

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje serwetek używanych przy stole. Są to tradycyjne serwetki materiałowe, serwetki papierowe (wykonane również z celulozy) oraz serwetki flizelinowe, które pełnią zazwyczaj rolę zdobniczą. Najtańsze serwetki papierowe są bardzo cienkie i nietrwałe, dlatego najczęściej korzysta się z serwetek wykonanych z celulozy, dzięki czemu są nie tylko grubsze i trwalsze, ale mają również przyjemną w dotyku, miękką fakturę. Papierowe serwetki oprócz funkcji praktycznej mogą pełnić rolę ozdobną, szczególnie jeśli ich wzornictwo nawiązuje do któregoś z popularnych świąt lub uroczystości (Wielkanoc, Boże Narodzenie, komunia, urodziny, etc.). Trudno jednak ułożyć je w bardziej wyszukane formy, choć nie jest to niemożliwe. Trening czyni mistrza ☺.

Serwetki materiałowe (płócienne, bawełniane, lniane lub poliestrowe) spotykamy najczęściej w eleganckich restauracjach oraz na wystawnych przyjęciach. Są zazwyczaj dużo większe od serwetek papierowych i można układać je w różny sposób – obok talerza lub na talerzu, parokrotnie złożone, w formie trójkąta lub zwinięte w rulon, który można dodatkowo spiąć ozdobną obrączką. Mimo że serwetki wykonane z materiału nie są ekonomicznym rozwiązaniem, są z pewnością najbardziej ekologiczne – można używać ich wielokrotnie, pod warunkiem, że nie posiadają żadnych plam i wyraźnych śladów zużycia. Wyprane serwetki materiałowe powinny być starannie wyprasowane – nieestetyczne zagniecenia są niedopuszczalne. 

Serwetki flizelinowe sytuują się gdzieś pomiędzy serwetkami materiałowymi a papierowymi. Choć są jednorazowego użytku, przypominają nieco serwetki wykonane z materiału i można je układać w zróżnicowane formy i wzory. Nie tylko dlatego, że są grubsze i bardziej sztywne, ale również dlatego, że są większe od standardowych serwetek papierowych – mierzą zazwyczaj 40 x 40 cm. Ich atutem jest także cena, która jest nieznacznie wyższa od ceny serwetek papierowych. Wszystko to sprawia, że serwetki flizelinowe są idealną alternatywą wobec serwetek materiałowych i papierowych. Sprawdzają się zarówno na eleganckich przyjęciach, jak i luźniejszych spotkaniach przy stole.

Serwetnik – praktyczny dodatek

Jeśli chcemy, aby goście przy stole mieli swobodny dostęp do większej ilości jednorazowych serwetek papierowych, warto postawić na stole serwetnik, czyli ekspozytor, a jednocześnie wygodny uchwyt do serwetek. Jeśli wybierzemy serwetnik kompatybilny z estetyką nakrytego stołu, wykonany ze stali lub porcelany (np. serwetnik Lubiana), takie rozwiązanie okaże bardzo praktyczne – jedna serwetka położona obok talerza czasem nie wystarcza. Warto zwrócić uwagę, aby serwetki miały jednolity kolor, który nie gryzie się z kolorem lub wzorem obrusu. 

Wspomniany wcześniej pierścień, który służy do spięcia zrolowanej serwetki, zaliczany jest również do serwetników. Droższe egzemplarze wykonane są ze srebra, a nawet z kości słoniowej i bywają inkrustowane szlachetnymi kamieniami. Pierścienie służą wyłącznie serwetkom materiałowym, a zasada savoir-vivre głosi, że pierścieniem spinamy tylko jedną serwetkę. Ciekawostkę stanowi fakt, że serwetniki są zbierane przez kolekcjonerów, a ich cena może dochodzić do kilku tysięcy funtów w zależności od tego, kiedy i z czego zostały wyprodukowane.